Το ΝΑΤΟ και οι έξι εχθροί του

Του ΝΙΚΟΛΑ ΖΗΡΓΑΝΟΥ

Το ΝΑΤΟ αλλάζει σελίδα με τη σύνοδο κορυφής της Λισαβόνας, στις 19 και 20 Νοεμβρίου.

Στη σύνοδο αναμένεται να εγκριθεί το νέο δόγμα και το περίγραμμα για τη νέα δομή της Ατλαντικής Συμμαχίας, που θα συγκεκριμενοποιηθεί μέσα στους επόμενους μήνες με την αναδιάρθρωση των στρατηγείων. Παράλληλα, αναμένεται να δοθεί έμφαση στον πολιτικό διάλογο, που όχι μόνο επεκτείνεται συνεχώς γεωγραφικά αλλά και βαθαίνει, με πολλούς νέους συνομιλητές πέραν της Ευρώπης. Η Μεσόγειος, ο Περσικός (κατ' άλλους Αραβικός) Κόλπος, η Κεντρική Ασία και ο Καύκασος παύουν να είναι δευτερεύουσες πολιτικές και μπαίνουν στο μεγάλο κάδρο.

«Παλιά, όλα ήταν απλά. Υπήρχε απέναντί μας μια μονολιθική απειλή, οι Ρώσοι και σε αυτή την απειλή είμασταν μονοσήμαντα προσανατολισμένοι. Τώρα οι απειλές είναι πολύ διαφορετικές, πολύπλοκες, μη προσδιορισμένες επακριβώς εδαφικά, ο κόσμος αλλάζει πολύ γρήγορα και το τοπίο είναι όλο και πιο σύνθετο. Την ίδια ώρα, τα μέλη της Συμμαχίας έχουν αυξηθεί, το παλιό δόγμα δεν επαρκεί να αντιμετωπίσει αυτές τις νέες προκλήσεις ούτε όμως και η παλιά δομή του ανταποκρίνεται στις νέες συνθήκες. Το ΝΑΤΟ πρέπει να αλλάξει και αυτή την αλλαγή φιλοδοξούμε να τη δούμε στη Λισαβόνα», υποστηρίζει ανώτερη πηγή στο στρατηγείο στις Βρυξέλλες.

Αν ο προηγούμενος γ.γ. του ΝΑΤΟ, Ολλανδός Γιαπ ντε Χοοπ Σέφερ, είχε στόχο να γιατρέψει το τραύμα που προκάλεσε ο πόλεμος στο Ιράκ, ο νέος γ.γ., Δανός Αντες Φογκ Ρασμούσεν, έχει στόχο να εκσυγχρονίσει την 28μελή Συμμαχία και να δώσει χώρο και στο πολιτικό σκέλος. Η ηγεμονία των Ηνωμένων Πολιτειών θα παραμείνει, όμως σε μια συμμαχία που διευρύνεται συνεχώς και λαμβάνει αποφάσεις στη βάση της ομοφωνίας, ο συντονισμός των πολιτικών και τα επιμέρους συμφέροντα των κρατών-μελών δεν είναι πλέον τόσο εύκολο να συγκεραστούν, όσο στο παρελθόν.

Το ΝΑΤΟ άρχισε να αλλάζει με αργούς ρυθμούς μετά την πτώση του Τείχους, με πρώτη δειλή παρουσία του στη Βοσνία το 1995. Ηταν η πρώτη δράση του εκτός των τυπικών του συνόρων, όπως ορίζονται από το καταστατικό του. Η τάση για ενεργότερη παρέμβαση με χρήση των όπλων έγινε μονομερώς στο Κοσσυφοπέδιο, πρόβα τζενεράλε για όσα ακολούθησαν στο Αφγανιστάν.

Οι αλλαγές στο δόγμα

Η πρώτη μετά τον Ψυχρό Πόλεμο αλλαγή δόγματος ήρθε το 1999 και ήταν προσανατολισμένη στη βαλκανική κρίση. Ομως γρήγορα έγινε φανερό ότι ήταν ξεπερασμένο. Αν το ΝΑΤΟ είναι η πολιτική και στρατιωτική Συμμαχία που υπερασπίζεται με στρατιωτικά μέσα τις αξίες και την ασφάλεια του αποκαλούμενου δυτικού κόσμου, ο Οσάμα μπιν Λάντεν έδωσε τον οργανισμό νέο νόημα ύπαρξης.

Με την επίθεση της 11ης Σεπτεμβρίου 2001 ενεργοποιήθηκε πρώτη φορά το άρθρο 5 του Ευρωατλαντικού Συμφώνου για παροχή βοήθειας προς ένα κράτος-μέλος που δέχεται επίθεση στο έδαφός του από εξωτερικό εχθρό. Το 2003, το ΝΑΤΟ πήρε εντολή από τον ΟΗΕ να ηγηθεί της Διεθνούς Δύναμης στο Αφγανιστάν (ISAF), στην οποία συμμετέχουν και οι 28 χώρες μέλη της Συμμαχίας, μαζί με άλλες 20 χώρες και συνολική δύναμη 140.000 στρατιωτών.

Η εντολή αυτή ανανεώνεται κάθε χρόνο από το Σ.Α. του ΟΗΕ και έχει τη συναίνεση της Ρωσίας και της Κίνας. Η εντολή του ΟΗΕ ζητάει από το ΝΑΤΟ να σταθεροποιήσει την κυβέρνηση της Καμπούλ, να δημιουργήσει περιβάλλον ασφάλειας και να ανοίξει τον δρόμο για την ανασυγκρότηση και την αποτελεσματική διακυβέρνηση.

Πρακτικά, το Αφγανιστάν αποτέλεσε τον πρώτο πόλεμο του ΝΑΤΟ εκτός Ευρώπης και εγκαινίασε μια νέα εποχή που τα σύνορα υπάρχουν μεν, ωστόσο χάνουν τη σημασία τους, καθώς οι απειλές μπορεί να προέρχονται από κάθε σημείο του παγκόσμιου χωριού. Αυτή τη νέα παγκόσμια προβολή του χώρου ευθύνης του ΝΑΤΟ θα σηματοδοτήσει το νέο δόγμα.

Το περίγραμμα του νέου δόγματος κατέθεσε τον περασμένο Απρίλιο η πρώην υπουργός Εξωτερικών των ΗΠΑ, Μαντλίν Ολμπράιτ και τέθηκε σε διάλογο μεταξύ των χωρών-μελών. Σύμφωνα με νατοϊκή πηγή, ο γ.γ. Ρασμούσεν γράφει αυτές τις ημέρες το τελικό σχέδιο και υπάρχει κατ' αρχήν συμφωνία που θα εκφραστεί στη Λισαβόνα με ομοφωνία.

Απειλές νέου τύπου

Ως απειλές που μπορούν να ενεργοποιήσουν τα άρθρα 5 αλλά και το πιο εύκαμπτο άρθρο 4 της Συνθήκης (που ορίζει αίτημα συνδρομής ενός κράτους-μέλους που νιώθει ότι απειλείται η εδαφική του ακεραιότητα, η πολιτική του ανεξαρτησία και η ασφάλειά του, έννοιες πολύ πιο γενικές σε αντίθεση με την καθαρότητα του άρθρου 5) είναι με το νέο δόγμα οι εξής:

**Τρομοκρατία. Η έννοια αποκτά παγκοσμιοποιημένα χαρακτηριστικά. Αντίθετα από το παρελθόν, που ήταν γεωγραφικά εντοπισμένη. Από τις άκρο-αριστερές ή και εθνικιστικές ομάδες ένοπλης πάλης καθαρά εντοπισμένες σε κράτη με περιορισμένο έδαφος δράσης, το ΝΑΤΟ αντιπαρατίθεται απέναντι σε αυτό που θεωρεί ως μια ρευστή ασύμμετρη απειλή, που βρίσκεται εν δυνάμει παντού.

**Διασπορά πυρηνικών όπλων. Η Β. Κορέα και το Ιράν είναι μέσα στην ατζέντα.

**Ασφάλεια του Διαδικτύου. Κάθε μέρα το ΝΑΤΟ δέχεται περί τις 100 κυβερνο-επιθέσεις που προς το παρόν, αντιμετωπίζονται. Πρόσφατα, η Εσθονία δέχτηκε μιά επίθεση μέσω Διαδικτύου που παρέλυσε για τρεις ημέρες τη χώρα. Ο εισβολέας παρέμεινε άγνωστος, αλλά το καμπανάκι χτύπησε.

**Ενεργειακή ασφάλεια. Η κρίση των αγωγών φυσικού αερίου μεταξύ Ουκρανίας και Ρωσίας παρέλυσε για εβδομάδες την Ευρώπη και άλλαξε τα δεδομένα. Η απρόσκοπτη ροή ενέργειας και η προστασία των αγωγών μεταφοράς αποτελούν πλέον στρατηγικό στόχο.

Θαλάσσιος κίνδυνος

**Πειρατεία. Το ίδιο ισχύει για τους θαλάσσιους δρόμους μεταφοράς εμπορευμάτων.

**Κλιματική αλλαγή. Οι πάγοι λιώνουν, νέοι δρόμοι ανοίγουν στον αρκτικό Βορρά, όχι μόνο για μεταφορά εμπορευμάτων, αλλά και για πιθανή εισβολή ακατονόμαστου εχθρού. Νέοι πόλεμοι μπορεί να ξεσπάσουν για το νερό, νέες ανθρωπιστικές καταστροφές θα προκύψουν από την αλλαγή του κλίματος.

Ολες αυτές οι απειλές που θα ενταχθούν στο νέο δόγμα έχουν κοινό τόπο το παγκόσμιο περιβάλλον, δεν εντοπίζονται γεωγραφικά, δεν αντιμετωπίζονται μόνο με κανόνια. Χρειάζονται άλλες πολιτικές αντιμετώπισης. Αυτό το κατανοούν στις Βρυξέλλες και προωθούν την πολυμερή πολιτική συνεργασία με ομάδες χωρών που πλέον εκτείνονται σε όλα τα μήκη και τα πλάτη της γης. Από τον Συνεταιρισμό για την Ειρήνη που εμπλέκει όλη την Ευρώπη μέχρι την Κεντρική Ασία, έως τον Μεσογειακό Διάλογο και την Πρωτοβουλία της Κωνσταντινούπολης που έχει σαφέστατη αναφορά στο Ιράν.

Μεγάλο ανοιχτό κεφάλαιο θα παραμείνει για πολύ η σχέση του ΝΑΤΟ με τη Ρωσία, που βρίσκει ωστόσο κοινό έδαφος στην αντιμετώπιση των ένοπλων ισλαμικών κινημάτων, όσο και με την Ευρωπαϊκή Ενωση, που δείχνει αδύναμη πολιτικά και λόγω της οικονομικής κρίσης να αυτοπροσδιοριστεί αμυντικά.

Ομως το πιο σημαντικό είναι ότι αυτές οι νέες απειλές είναι πιο πολιτικές και ταυτόχρονα πιο ασαφείς και επιδέχονται πολλές ερμηνείες. Ασαφές είναι επίσης πότε θεωρείται μια αποστολή επιτυχής. Στο παρελθόν , αυτο ήταν απλό. Σήμερα, ποιός κρίνει και με ποιό κριτήριο πότε λήγει και αν είναι νικηφόρος ένας πόλεμος όπως στο Αφγανιστάν; Η απάντηση είναι μόνο πολιτική. Ομως το νέο δόγμα τα χωράει όλα και πάει παντού.

ΕNET.GR

Τμήμα ειδήσεων elliniki-stratigiki