Οι περικοπές στις αμυντικές δαπάνες της Μεγάλης Βρετανίας και το μέλλον του Βασιλικού Ναυτικού

Εν μέσω οικονομικής κρίσης, ο Βρετανός υπουργός Άμυνας ανακοίνωσε τη δημιουργία της επιτροπής Strategic Defence Review, για να επανεξετάσει και να ιεραρχήσει τις απειλές που αντιμετωπίζει το Ηνωμένο Βασίλειο (ΗΒ) και να ορίσει τις μελλοντικές αμυντικές προτεραιότητες. Αυτό είναι μόνο ένα μέρος από την συνδιασμένη επισκόπηση των θεμάτων που θα συζητήσουν με την συμμετοχή κυβερνητικών υπηρεσιών στο National Security Council (Εθνικό Συμβούλιο Ασφαλείας), για να μελετήσουν και να καθορίσουν τις ανάγκες, τα μέσα και την πολιτική ασφαλείας.

Η νέα κυβέρνηση θεωρεί οτι ο επαναπροσδιορισμός και η ιεράρχιση των απειλών ειναι αναγκαία και επείγουσα. Η οικονομική κρίση περιορίζει την χρηματοδότηση τρεχόντων αμυντικών προγραμμάτων και η πολυετής εμπειρία απο την συμμετοχή των Βρετανικών δυνάμεων στο Ιρακ και το Αφγανιστάν επανακαθορίζει τον επιθυμητό συνδιασμό δυνάμεων ανάλογα με τις απειλές.

Υπό τις παρούσες συνθήκες το Βρετανικό Υπ.Αμ. δενδύναται να εκπληρώσει με ευκολία τις υποχρεώσεις και να χρηματοδοτήσει αμυντικά προγράμματα, ούτε για τα τρέχοντα ούτε για τα μελλοντικά. Κατά τις ενδείξεις η οικονομική δυσχέρεια στην χρηματοδότηση αμύνης θα συνεχισθεί για αρκετά έτη, ισως και την επόμενη δεκαετία.

Στα σημαντικότερα και ακριβότερα αμυντικά προγράμματα περιλαμβάνονται (αν καί στην παρούσα ανάλυση θα επικεντρωθούμε μόνον στα τρία πρώτα :

(1) Το πρόγραμμα των νέων CVF αεροπλανοφόρων, κλάσης Queen Elizabeth
(2) Η αντικατάσταση πυρηνικών υποβρυχίων και το πρόγραμμα Trident
(3) Η συμμετοχή στην εξέλιξη και παραγωγή του F-35 και στο πρόγραμμα κινητήρα F-136
(4) To ναυπηγικό πρόγραμμα αντιτορπιλικών ADD Type -45, κλάσης Daring
Παρα την επιθυμητή επισκόπηση της πολιτικής και προσαμογή στα νέα οικονομικά δεδομένα μείωση των δαπανών, οι ειλημμένες αποφάσεις για την χρηματοδότηση και παραγωγή επιρεάζουν τις μελλοντικές επιλογές, σε βαθμό που να μην ειναι αναστρέψιμος. Τα ανωτέρω προγράμματα εκτός απο πολυέξοδα, ταυτοχρόνως καθορίζουν την αμυντική πολιτική του ΗΒ, σαν πολιτική «Προβολής Ισχύος ανά την Υφήλιο», κατά το Αμερικανικό πρότυπο αλλά σε μικρότερο βαθμό. Ουσιαστικώς παρουσιάζουν και προσδιορίζουν σε θεματα παγκόσμιας ασφάλειας τον ρόλο του ΗΒ σαν ενα αναχρονισμό του Ψυχρού Πολέμου, παρά σαν ανταπόκριση στα προβλήματα της σύγχρονης διεθνούς ασφάλειας και τις αιτίες των συγκρούσεων, όπως διαφαίνονται για τις προσεχείς δεκαετίες.

Η σύγχρονη συζήτηση για θέματα ασφαλείας εστιάζεται στο «εάν» και «κατά πόσο» η η βρετανική πολεμική μηχανή, δύναται να μεταλλαχθεί για να να ανταποκριθεί στις σύγχρονες απειλές και κινδύνους. Οι Βρετανικές δυνάμεις εχουν δημιουργηθεί κατ’αντιγραφή των πολεμικών δυνατοτήτων των ΗΠΑ, ικανές για να αντιμετωπίσουν δυναμικά απειλές σχετιζόμενες με την αντιπαλότητα του Ψυχρού Πολέμου. Εν αντιθέσει με την τότε ορισμένη και συγκεκριμένη ιδεολογική-οικονομική-πολιτική αντιπαράθεση κατά της ΕΣΣΔ, οι νέες απειλές και κίνδυνοι για την διεθνή σταθερότητα προέρχονται απο διεσπαρμένες και αλληλοσυνδεόμενες αιτίες, πολλές απο τις οποίες ειναι παράγωγα των μεχρι τωρα εφαρμοσμένων πολιτικών και της οικονομικής και τεχνολογικής ανάπτυξης.

Τον Ψυχρό Πόλεμο διαδέχθηκε η Διεθνής Τρομοκρατία, η διάδοση Όπλων Μαζικής Καταστροφής, και συγκρούσεις εθνοτικές και θρησκευτικές σε κράτη χωρίς εσωτερική συνοχή, μικρά και ανευ πόρων κράτη που δεν δύνανται να ικανοποιήσουν τις ανάγκες του πληθυσμού, συν οσα στην βιβλιογραφία κατηγοριοποιούνται ως «Αποτυχημένα Κρατη», παγκόσμιες Πανδημίες, και η ανερχόμενη διεθνής επιροή οργανώσεων που σχετίζονται με Τρομοκρατία, Ναρκωτικά και Έγκλημα.

Αυτες οι απειλές συνδέονται και τροφοδοτούνται απο μη ορατούς παράγωντες οπως ο ανταγωνισμός για τις ενεργειακές πηγές, παγκόσμια κλιματική αλλαγή, φτώχια, περιβαλλοντολογική υποβάθμιση, δημογραφικές αλλαγές, υδάτινοι πόροι, κακή διακυβέρνηση, απολυταρχικά καθεστωτα, και παγκοσμιοποίηση ενώ συνδυάζονται με οικονομική ανέχεια και ενεργειακή ανεπάρκεια για να επιτείνουν την κατάλυση του νόμου και των άρρητων πανάρχαιων ρυθμίσεων που επέβαλλαν την κοινωνικά ρυθμισμένη λειτουργία. Συχνά οι παραπάνω λόγοι ωθούν στην διάρρηξη των δεσμών που κρατούσαν τις ενδοκοινωνικές δυνάμεις σε ισορροπία. Οι αντιδράσεις γινονται βίαιες και απρόβλεπτες ανάμεσα σε ομάδες (εθνοτικές/φυλετικές/θρησκευτικές κα) με συνέπεια την κατάλυση καθε αρχής.

Η συζήτηση για τις αμυντικές προτεραιότητες θα εξετάσει τα μαθήματα και τα διδάγματα απο Ιράκ και το Αφγανιστάν, σχετικά με το εάν η δαπάνη για την κατασκευή πολύπλοκων και πολυδάπανων προγραμμάτων, οπως τα προαναφερόμενα, είναι η κατάλληλη πολιτική για την αντιμετώπιση των νέων απειλών.

Μέρος του ακαδημαϊκού κόσμου και αριστερών απόψεων πολιτικοί, χωρίς να αμφισβητείται η ανάγκη ισχυρών ενόπλων δυνάμεων, εισηγούνται την μακροχρόνια έμφαση στην πολιτική πρόληψης των αιτιών της ανασφάλειας που προέρχεται και εδράζεται στα αδύναμα κράτη, λόγω της περιβαλλοντολογικής υποβάθμισης και τις ένδειας. Οι εκφραστές της παραδοσιακής πολιτικής, του αντιμετωπίζειν και καταστέλειν, εισηγούνται την διατήρηση του υπάρχοντος καθεστώτος ασφαλείας, το οποίο συνδυάζει με την τεχνολογική και βιομηχανική ανάπτυξη, και ενισχύει τη θέση της χ΄ψρας στο διεθνές σύστημα ασφαλείας.

Η αντικατασταση πυρηνικων υποβρυχίων και το προγραμμα Trident

Η πρόσφατη ανακοίνωση σχετικά με τον αριθμό και το επίπεδο των πυρηνικών όπλων εντάσεται στο πλαίσιο της συζήτησης για τον επανακαθορισμό των αμυντικών προτεραιοτήτων. Το πρόγραμμα αφορά την αντικατάσταση των πυρηνοκίνητων Υ/Β κλάσης Resolution (οπλισμένα με πυραύλους Polaris) , με Υ/Β της κλάσης Vanguard, οπλισμένα με το σύστημα Trident. Ειναι γνωστό οτι έκαστο μεταφέρει 16 υποβρυχίως εκτοξευόμενους πυραύλους, οπλισμένους με εως 10 ανεξάρτητα κατευθυνόμενες κεφαλές, ισχύος απο 15 εως 100 kt. Υπολογίζεται οτι περίπου 160 κεφαλές παραμένουν διαθέσιμες στο Βρετανικό Ναυτικό. Το επιχειρησιακό δόγμα προβλέπει ότι, τουλάχιστον ενα υποβρύχιο ειναι εν περιπολία ανά πάσα στιγμή. Τα Υ/Β περιπολούν εν σιγή, με την βοήθεια χαρτογραφημένου ανάγλυφου του βυθού, σε προκαθορισμένα γεωγραφικά «τετράγωνα» (μηκους πλευράς εκατοντάδων χλμ.) στον ωκεανό, όπου συνεχώς λαμβάνουν πληροφορίες χωρίς να αναμεταδίδουν για λογους απόκρυψης. Τα Υ/Β Vanguard υπολογίζεται να παραμείνουν εν υπηρεσία για 25 με 30 χρόνια, και οι πύραυλοι Τrident D5 μεχρι το 2042, με ενδιάμεση αναβάθμιση.

Το επικαιροποιημένο κόστος σχεδιασμού και κατασκευής των Τrident σε τιμές 2005 ανέρχεται σε ₤14,9 δις. (περίπου €22 δις). Το ετήσιο κόστος συντήρησης και λειτουργίας υπολογίζεται στα ₤2 δις. Το κόστος αντιστοιχεί περίπου στο 5,5% του ετήσιου αμυντικού προϋπολογισμου το 2007-08. Ενω η Βρετανική κυβέρνηση υποστηρίζει οτι οι Τrident έχουν σχεδιαστεί και κατασκευαστεί στις εγκαταστάσεις του Aldermaston, πληροφορίες απο το Υπ. Ενέργειας των ΗΠΑ, αναφερουν σημαντική βοήθεια στην ανάπτυξη και την παραγωγή του συστήματος (εως 38% της αξίας του προγράμματος εχει πληρωθεί για την αμερικανική συμβολή) στο US Navy.

Δεδομένου οτι το κόστος των εγκαταστάσεων παραγωγής στο Aldermaston προσεγγίζει το ₤1 δις ετησίως και το κόστος αντικατάστασης των Υ/Β Vanguard και Τrident (συν το κόστος των υποστηρικτικών εγκαταστάσεων και λειτουργίας) υπολογίζεται στα ₤100 δις, εξετάζονται εναλλακτικές προτάσεις περιορισμού και περικοπών όπως:

(1) Περικοπή των διαθέσιμων επιχειρησιακών πυρηνικών κεφαλών σε λιγότερες απο 100.

(2) περικοπή των συνεχών περιπολιών Υ/Β και οριστικη απόσυρση ενός των Vanguard.

(3) Την μη αντικατάσταση των Υ/Β που θα αποσυρθουν συν μικρότερο μελλοντικά αριθμό πυρηνικών Υ/Β (ισως μόνον δύο) εν ενεργεία, εξοπλισμένων με φθηνότερα και περιορισμένων δυνατότητων πυρηνικά όπλα (έαν οχι την παντελή κατάργησή τους).

Η συλλογιστική που δικαιολογεί τις περικοπές, είναι οτι ενώ δεν εγκαταλλείπεται η πυρηνική δυνατότητα, περιορίζεται το κόστος, και ενδεχομένως θα μπορεί να επανεξοπλισθεί το ΗΒ με πυρηνικά εάν οι διεθνείς συνθήκες το απαιτήσουν. Ο αντίλογος ειναι οτι το ΗΒ θα σταματήσει να θεωρείται ως επαρκής δύναμη αποτροπής και θα μειωθεί το κύρος.

Το πρόγραμμα αεροπλανοφόρων Queen Elizabeth και η εξέλιξη του F-35

Τα δυο νέα αεροπλανοφόρα (εκτοπίσμα 65.000 τν) της κλάσης Queen Elizabeth (QE), εξοπλισμένα με εως 40 F-35B, πρόκειται να αντικαταστήσουν περί το 2014-15 την κλάση Invincible (εκτόπισμα 22.000 τν) με αεροσκάφη Ηarrier GR7. Ο συνδιασμός QE και F-35 προσφέρει ασύγκριτα μεγαλύτερες επιχειρησιακές δυνατότητες απο τα σκάφη που θα αποσυρθούν. Προσφέρουν αυξημένες επιθετικές δυνατότητες και προβολής ισχύος σε επιχειρήσεις όπου δεν θα υπάρχει ούτε υποδομή ούτε φίλιες βάσεις για να συνδράμουν τις Βρετανικές δυνάμεις, και ισχυρό αποτρεπτικό μέσο που δύναται να χρησιμοποιηθεί σε κάθε σημείο έντασης ανά την υφήλιο.

Τα νέα αεροπλανοφόρα θα προσεγγίζουν σε διαστάσεις και δυνατότητες με την αντίστοιχη κλάση Nimitz (εκτόπισμα 100.000 τν) του Αμερικανικού Ναυτικού. Το Βρετανικό Ναυτικό δεν είχε τέτοιων δυνατοτήτων και συμβολισμού σκάφη, απο την εποχή της αυτοκρατορικής κυριαρχίας των θαλασσών.

Το κόστος του προγράμματος υπολογίζεται ₤3,9 δις (περίπου € 6 δις) σε τιμές 2007. Το αντίστοιχο κόστος αγοράς/παραγωγής ανά F-35 δίδεται στα ₤95 εκ., αν και το υπολογιζόμενο κόστος ανά μονάδα F-35 συνεχώς αυξάνεται, χωρίς τελική πρόβλεψη, όπως επίσης αυξάνεται η καθυστέρηση που σχετίζεται με τις δοκιμές του αεροσκάφους όσο αναβάλεται η έναρξη παραγωγής. Ταυτόχρονα επαυξάνονται ολες οι κοστολογικές προβλέψεις, σχετικά με την βιομηχανική υποδομή, συντήρηση, εκπαίδευση, και οτι εχει σχέση με το προγραμματισμό για την επιχειρησιακή ζωή της κλάσης τις επόμενες τρεις δεκαετίες. Όλοι οι υπολογισμοί κόστους ειναι ανεξάρτητοι απο την επένδυση στην δημιουργία δεύτερου τύπου κινητήρα (F-136) για το αεροσκάφος.

Οι επικρίσεις κατά του F-35 εστιάζονται οχι μόνον στο κόστος και την καθυστέρηση του προγράμματος αλλά και στην διαφαινόμενη κατασπατάληση πόρων. Οι επικριτές υποστηρίζουν οτι επαναλαμβάνονται τα ίδια λάθη που συνέβησαν στο πρόγραμμα Eurofighter, το οποίο σχεδιάστηκε με τα δεδομένα αεροπορικής υπεροχής του Ψυχρού Πολέμου, και προτάθηκε σε ρυθμό παραγωγής ανεφάρμοστο μετά την λήξη του ΨΠ. Ενώ θα έπρεπε να ειχε καταργηθεί μετά το 1995, πρός χάριν υποστήριξης της βρετανικής βιομηχανίας, μετεξελίχθηκε στο πρόγραμμα Typhoon, σε μικρότερο αριθμό παραγωγής και με επιθετικές δυνατότητες που δεν προβλεπονταν αρχικώς, αυξάνοντας το κόστος. Οι ομοιότητες ειναι αρκετές με την εξέλιξη του F-35 (επίσης εξέλιξη σχεδίου του ΨΠ) ώστε να προτείνεται η απόσυρση απο το F-35Β και συμμετοχή της βρετανικής βιομηχανίας σε αλλες μορφές τεχνολογικής συνεργασίας με την αγορά μικρότερου αριθμού F-35Α απο την Βασιλική Αεροπορία.

Επιπλέον προτείνεται η ακύρωση του προγράμματος QE, και η αντικατάσταση με 2 σκάφη μικρότερου εκτοπίσματος (περί τους 35.000 εως 40.000 τν) με πλήρη χρήση τεχνολογίας UCAV (Εξοπλισμένα Μη-Επανδρωμένα Αεροσκάφη) σε ναυτικές εφαρμογές.

Ανεξαρτήτως των τελικών αποφάσεων, το μεγαλύτερο πρόβλημα (οχι μόνον για το ΗΒ αλλά για όλες τις εθνικές αμυντικές βιομηχανίες) ειναι η αδυναμία να ελεγχθεί ο προϋπολογισμός κόστους των αμυντικών προγραμμάτων. Το κατά κανόνα σύνηθες, ειναι η υπέρβαση του κόστους και η καθυστέρηση στην ανάπτυξη και εξέλιξη, η οποία με την σειρά της επιβαρύνει το κόστος και την διαθεσιμότητα του προγράμματος. Χαρακτηριστικό παράδειγμα ειναι η αντικατάσταση του ΑΦΝΣ Nimrod MR2 με το Nimrod MRA4. Παρ’όλο που ηταν προγραμματισμένο να εισέλθει σε υπηρεσία το 2003, μετά υπερβάσεις και καθυστερήσεις προγραμματίζεται αρχική επιχειρησιακή ανάπτυξη για το 2012. Το κόστος των MRA4 προσεγγίζει το εξωφρενικό ₤400 εκ. ανά αεροσκάφος, και μόνον 7 απο τα αρχικώς 21 θα κατασκευαστούν τελικώς, ενώ τα MR2 αποσύρονται λόγω ηλικίας και ότι έχουν ξεπεράσει τα όρια χρήσης, χωρίς να αναπληρόνονται οι επιχειρησιακές δυνατότητες των μοιρών.

Διαδοχικές κυβερνήσεις προσπάθησαν ανεπιτυχώς να ελέγξουν το κόστος των προγραμμ;aτων. Η αγορά αμυντικών προγραμμάτων ειναι πολυσύνθετη, με επιχειρηματικό αυτοσκοπό, ο οποίος ειναι εκ φύσεως ανεξέλεκτος. Ελάχιστες εταιρίες δραστηριοποιούνται στην βιομηχανία εξελιγμένων τεχνολογικά αμυντικών προϊοντων, υπό ελάχιστο ανταγωνισμό, υπό το κλέος και την μυστικότητα του εθνικού παράγωντα ασφαλείας. Σε περιβάλλον αμοιβαίας αλληλο-υποστηριξης όπου Κυβερνητικά, Διοικητικά και Επιχειρηματικά στελεχει συνεργάζονται, βαθμιαία καταλύεται κάθε εσωτερικός έλεγχος και καμμία προσπάθεια περιορισμού του κόστους δεν επιτυγχάνει.


Τμήμα ειδήσεων elliniki-stratigiki